Hầm bí mật, chứa vũ khí của Biệt Động Sài Gòn

Căn nhà tại địa chỉ 287/70 Nguyễn Đình Chiểu, phường 5, quận 3, TP. Hồ Chí Minh – nơi từng cất giấu hơn tấn vũ khí phục vụ trận đánh vào Dinh Độc Lập trong cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968 – nay đã trở thành một di tích lịch sử tiêu biểu, minh chứng cho tinh thần chiến đấu quả cảm, sự mưu trí và lòng trung kiên của lực lượng Biệt động Sài Gòn.

Căn nhà có diện tích khoảng 37m² (dài 14,9m, rộng 2,5m), nằm giữa hai hẻm thông ra đường Nguyễn Đình Chiểu và Võ Văn Tần. Chủ nhân ngôi nhà là Anh hùng LLVTND Trần Văn Lai, tức Năm Lai, một chiến sĩ Biệt động còn có biệt danh Mai Hồng Quế. Trong khoảng thời gian từ năm 1966 đến 1968, ông Lai âm thầm mua căn nhà này và trực tiếp tổ chức đào hầm bí mật. Dưới vỏ bọc là thầu khoán làm việc cho Dinh Độc Lập (tên thường gọi Năm U-SOM do ông thường ra vào cơ quan U-SOM của Mỹ), ông Lai đã che mắt địch để tiến hành các hoạt động cách mạng một cách bí mật và hiệu quả.

Hầm vũ khí được xây dựng dưới nền nhà, với nắp hầm nhỏ nằm giữa phòng khách. Dưới sự hỗ trợ của vợ ông – bà Đặng Thị Thiệp, cũng là một chiến sĩ biệt động – công trình được hoàn tất sau hơn bảy tháng đào thủ công liên tục. Hầm có sức chứa khoảng 15 người, được thiết kế kiên cố với các lỗ thông khí, cửa thoát hiểm, và đặc biệt là khả năng cất giấu một lượng lớn vũ khí. Vũ khí được tập kết về từ các vùng ngoại thành và cất giữ tại đây bao gồm: 350kg thuốc nổ TNT, thuốc nổ C4, 15 khẩu súng AK, 3.000 viên đạn, cùng nhiều loại vũ khí hạng nhẹ khác như súng ngắn, B40, lựu đạn… Đây được xem là căn hầm lớn và kiên cố nhất tại nội đô Sài Gòn thời điểm đó, đồng thời là điểm tập kết vũ khí quan trọng cho lực lượng Biệt động thành trong chiến dịch Mậu Thân.

Với cấu trúc tinh vi, căn hầm không hề bị lộ dù trong những thời điểm ngôi nhà bị kiểm soát hoặc theo dõi bởi chính quyền Sài Gòn. Sự an toàn tuyệt đối của địa điểm này là yếu tố then chốt giúp đội 5 Biệt động – gồm 15 cán bộ, chiến sĩ – nhận vũ khí và xuất phát từ đây vào rạng sáng ngày 31/01/1968 (mùng 2 Tết Mậu Thân) để tấn công mục tiêu trọng yếu: Dinh Độc Lập.

Không chỉ góp phần tổ chức và cất giấu vũ khí, ông Trần Văn Lai còn xây dựng nhiều cơ sở bí mật khác nhằm phục vụ phong trào cách mạng. Một ví dụ tiêu biểu là căn nhà tại số 113A Đặng Dung (phường Tân Định, quận 1), được xây dựng ngay cạnh nhà tướng Ngô Quang Trưởng – Tư lệnh Quân đoàn I của quân đội Việt Nam Cộng hòa. Đây là nơi dùng để ẩn náu, chuyển giao thư từ, tài liệu và hỗ trợ cán bộ hoạt động nội thành. Ngoài hầm vũ khí tại 287/70 Nguyễn Đình Chiểu, còn nhiều cơ sở khác trong hệ thống mật căn của Biệt động Sài Gòn cũng được thiết lập để chuẩn bị cho các trận đánh lớn vào các mục tiêu chiến lược như Dinh Độc Lập, Tòa Đại sứ Mỹ, Bộ Tư lệnh Hải quân VNCH trong dịp Tết Mậu Thân 1968.

Nhằm ghi nhận công lao và giá trị lịch sử của địa điểm này, năm 1988, Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng “Hầm chứa vũ khí Biệt động Sài Gòn” tại số 287/70 Nguyễn Đình Chiểu là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia.