Nơi an nghỉ đầu tiên của liệt sĩ Quách Thị Trang

Liệt sĩ Quách Thị Trang (1948 - 1963), pháp danh Diệu Nghiêm, là một phật tử tham gia trong cuộc biểu tình phản đối chính sách bất bình đẳng tôn giáo của chế độ Đệ nhất Cộng hòa và bị bắn chết vào ngày 25 tháng 8 năm 1963 khi còn đang là học sinh trung học trường Nguyễn Khuyến.

Sinh trưởng trong gia đình Phật tử thuần thành từ miền Bắc di cư vào Nam, chị Quách Thị Trang sinh hoạt trong gia đình phật tử Minh Tâm. Năm 1963, chị tích cực tham gia các phong trào đấu tranh chống chế độ và chính sách thiên vị tôn giáo của nhà cầm quyền lúc bấy giờ. Vào ngày 25 tháng 8 năm 1963, Quách Thị Trang có mặt trong số hơn hàng ngàn sinh viên học sinh biểu tình, trước công viên Diên Hồng ở trước cổng chính chợ Bến Thành (Sài Gòn).

Được lệnh cấp trên, đông đảo những cảnh sát dã chiến đã dàn quân và dùng loa yêu cầu đoàn biểu tình giải tán. Bất chấp những lời kêu gọi, tốp nữ học sinh đi đầu vẫn xông tới. Đến lúc này, viên cảnh sát Nguyễn Văn Khánh từ bót Lê Văn Ken (ngay trước Bệnh viện Sài Gòn) nổ súng thẳng vào đoàn biểu tình làm nhiều người chết và bị thương. Trong số người chết có Quách Thị Trang, khi ấy mới 15 tuổi. Trong nhật trình của một nhân viên CIA Mỹ ghi rằng: “25.08.1963: Sinh viên, học sinh biểu tình rất đông trước chợ Bến Thành ủng hộ Phật Giáo. Cảnh sát can thiệp. Có xô xát. Một số người bị thương. Một thiếu nữ bị chết (Quách Thị Trang). 1.380 người bị bắt đưa xuống trại huấn luyện Quang Trung.”

Sau khi bắn chết chi, vì muốn giấu kín cái chết này nên cảnh sát đem thi hài chị về chôn trong nghĩa trang Tổng tham mưu. Tuy nhiên, danh tính của chị được xác nhận và các sinh viên học sinh và đông đảo người dân ở Sài Gòn đã tổ chức một đám tang lớn cho chị nhằm phản đối hành động này của chính quyền.

Đầu tháng 8 năm 1964, để tưởng nhớ Quách Thị Trang, Hội sinh viên học sinh do sinh viên Vũ Quang Hùng làm trưởng ban, tổ chức quyên góp để tạc tượng chị. Ngày 25 tháng 8, nhân cuộc biểu tình chống tướng Nguyễn Khánh, tượng được dựng ngay gần nơi chị mất, tức ngay tại bùng binh, kề bên tượng đài danh tướng Trần Nguyên Hãn, trước cửa chính chợ Bến Thành, Sài Gòn. Năm 1965, được sự đồng ý của chính phủ tướng Nguyễn Cao Kỳ, thượng tọa Thích Mãn Giác đã cho đặt một tấm biển đồng đề "Liệt nữ Quách Thị Trang" tại bệ tượng. Năm 1966, phần mộ của chị đã được gia đình và một số Phật tử cải táng đưa về chùa Phổ Quang. Hiện nay tại chùa Phổ Quang có dựng tháp nhỏ tưởng niệm chị và phần mộ chính đã được cải táng về Nghĩa Trang Liệt Sĩ TPHCM,

Sau 1975, Chính phủ Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam công nhận Quách Thị Trang là liệt sĩ và nơi chị đã hy sinh cũng được chính thức mang tên quảng trường Quách Thị Trang. Vì lý do thì công tuyến đường sắt tàu điện ngầm Bến Thành - Suối Tiên, cho nên quảng trường đã bị phá bỏ. Tượng chị được đặt trang nghiêm tại công viên Bách Tùng Diệp, Quận 1.