Bia tưởng niệm và ngôi mộ đầu tiên của anh Trần Văn Ơn

Trần Văn Ơn (29 tháng 5 năm 1931 - 9 tháng 1 năm 1950) là một học sinh trường Pétrus Ký đã bị chính quyền Pháp nổ súng bắn chết trong phong trào biểu tình của học sinh sinh viên Sài Gòn đầu năm 1950. Cái chết của anh đã gây tiếng vang lớn, có tác động rộng khắp trong phong trào đấu tranh của dân chúng Sài Gòn sau đó. Anh đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 2000.

Là học sinh lớp đệ tứ (tương đương lớp 9) Trường Pétrus Ký (nay là Trường THPT Lê Hồng Phong, TP.HCM), Trần Văn Ơn là một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào học sinh, sinh viên thành phố thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Anh giữ vai trò là Ủy viên Ban Chấp hành Đoàn học sinh Sài Gòn – Chợ Lớn, trực tiếp tham gia và tổ chức nhiều hoạt động biểu tình, rải truyền đơn, tuyên truyền cách mạng trong giới trẻ.

Cuối năm 1950, chính quyền thực dân tăng cường đàn áp phong trào yêu nước trong học sinh, sinh viên. Ngày 09.01.1950, để phản đối việc bắt bớ, khủng bố học sinh và yêu cầu thả ngay các bạn bị bắt, học sinh toàn Sài Gòn – Chợ Lớn đã đồng loạt xuống đường biểu tình. Trần Văn Ơn là một trong những người tham gia tổ chức và dẫn đầu đoàn biểu tình trước Dinh Thống đốc Nam kỳ.

Khi cuộc biểu tình diễn ra quyết liệt, cảnh sát thực dân đã nổ súng đàn áp, làm nhiều học sinh bị thương và bắt giữ. Trần Văn Ơn bị bắn trọng thương và hy sinh ngay trong lúc dẫn đầu đoàn biểu tình tại đường Gia Long (nay là đường Lý Tự Trọng, Quận 1, TP.HCM). Lúc ấy, ông mới 19 tuổi.

Sự hy sinh oanh liệt của Trần Văn Ơn đã gây xúc động mạnh mẽ trong dư luận Sài Gòn và cả nước. Sau khi đấu tranh để được sự đồng ý tổ chức tang lễ của nhà cầm quyền, ban đại diện học sinh trường và gia đình đã đem xác anh về quàn 3 ngày tại nhà vĩnh biệt đường Thuận Kiều. Họ đã lập bàn thờ, đặt linh vị và quyết định tổ chức tang lễ cho Trần Văn Ơn ngay trong trường Pétrus Ký. Ngày 12 tháng 1 năm 1950, lễ tang Trần Văn Ơn được tổ chức, với Trưởng ban lễ tang là giáo sư Lưu Văn Lang. Hàng chục ngàn người đã đến tập trung tại trường Trương Vĩnh Ký. Hơn 300.000 người dân Sài Gòn đã xuống đường ủng hộ. Anh được chôn cất tại nghĩa trang Chợ Lớn, ngôi mộ này ngày nay nằm trong khuôn viên KTX Đại Học Bách Khoa TPHCM. Di cốt của anh đã được đưa về an táng tại Nghĩa Trang Liệt Sĩ TPHCM.

Cái chết của Trần Văn Ơn không chỉ là một mất mát lớn với phong trào học sinh, mà còn là ngòi nổ châm ngòi cho làn sóng đấu tranh cách mạng mạnh mẽ khắp Nam Bộ. Từ sự kiện này, ngày 09.01 hàng năm đã được chọn làm Ngày truyền thống học sinh – sinh viên Việt Nam và Hội Sinh viên Việt Nam.

Tên tuổi Trần Văn Ơn mãi được khắc ghi như biểu tượng của tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm và sự hy sinh vì lý tưởng cách mạng trong tuổi trẻ Việt Nam.