Nơi thành lập An Nam Cộng Sản Đảng

An Nam Cộng sản Đảng là một trong ba tổ chức cộng sản tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hai tổ chức kia là Đông Dương Cộng sản Đảng và Đông Dương Cộng sản Liên đoàn.

Năm 1929, bên trong nội bộ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, tổ chức do Nguyễn Ái Quốc sáng lập năm 1925 – đã xuất hiện các chi bộ cộng sản. Một bộ phận hội viên cấp tiến, đặc biệt là từ Bắc Kỳ, cho rằng cần phải vượt ra khỏi khuôn khổ hoạt động tuyên truyền, giác ngộ đơn thuần để tiến đến thành lập một đảng cộng sản thực sự lãnh đạo cách mạng Việt Nam.

Tại Đại hội lần thứ I của HVNCMTN tổ chức vào tháng 5 năm 1929, đoàn đại biểu Bắc Kỳ đã đề xuất giải tán Hội, tiến tới thành lập đảng cộng sản. Tuy nhiên, ý kiến này bị phản đối gay gắt bởi Lâm Đức Thụ – một thành viên Tổng bộ sau này bị phát hiện là gián điệp Pháp. Sau bất đồng không thể hòa giải, đoàn Bắc Kỳ rút khỏi đại hội và thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng, nhanh chóng mở rộng ảnh hưởng, thu hút các chi bộ và hội viên tiên tiến trong Hội.

Trước làn sóng phát triển mạnh mẽ của Đông Dương Cộng sản Đảng, Tổng bộ HVNCMTN và Kỳ bộ Nam Kỳ đã quyết định cải tổ bộ phận còn lại thành một tổ chức cộng sản mới nhằm bảo toàn lực lượng và tiếp tục lãnh đạo phong trào cách mạng ở phía Nam và nước ngoài. Các hội viên tiên tiến của Hội ở Trung Quốc và Nam Kỳ quyết định thành lập An Nam cộng sản Đảng vào ngày 15 tháng 11 năm 1929. Đại hội Thành lập được tổ chức Phong Cảnh Khách Lầu phòng số 1, lầu 2, nhà 1, ở góc đường Bonard-Philippini (nay là góc đường Lê Lợi-Nguyễn Trung Trực, Quận 1, TP Hồ Chí Minh). Lâm thời chấp ủy (tức Ban chấp hành trung ương lâm thời) của An Nam cộng sản Đảng được thành lập tại Sài Gòn do Châu Văn Liêm làm Bí thư. Ban lâm thời chỉ đạo của Đảng có Châu Vǎn Liêm (tức Việt), Nguyễn Thiệu, Trần Não, Hồ Tùng Mậu, Lê Hồng Sơn, Nguyễn Sĩ Sách.

An Nam Cộng sản Đảng tích cực hoạt động, xuất bản tạp chí Bônsêvích; tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin trong công nhân, nông dân; đã xây dựng được chi bộ hoặc phát triển được đảng viên ở Xưởng Ba Son, Hãng FACI, Depot xe lửa Dĩ An, Hãng Charner, Nhà đèn Chợ Rẫy; Hãng xây cất Brossard et Mopin, trong thợ thủ công, cắt tóc, kéo xe... Đặc biệt tại Sài Gòn, An Nam Cộng sản Đảng đã lập được Tổng Công hội Nam Kỳ bao gồm nhiều công hội xí nghiệp, công hội thợ thủ công.

LIệt sĩ Châu Văn Liêm sinh năm 1902 tại Cần Thơ, tốt nghiệp Trường Sư phạm Đông Dương năm 1924 và trở về Long Xuyên dạy học, đồng thời tham gia cách mạng. Năm 1927, ông gia nhập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, đến năm 1928 làm Bí thư Tỉnh bộ Long Xuyên. Tháng 8/1929, Ông tham gia thành lập An Nam Cộng sản Đảng, giữ chức Bí thư Ban lâm thời chỉ đạo. Đầu năm 1930, ông cùng Nguyễn Thiệu dự Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản, thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Sau hội nghị, ông phụ trách hợp nhất tổ chức Đảng ở miền Nam. Ngày 04.06.1930, trong cuộc đấu tranh của gần 1.000 nông dân Đức Hòa (Long An), ông bị thực dân Pháp bắn chết khi mới 28 tuổi. Châu Văn Liêm là nhà lãnh đạo cộng sản kiên trung, tiêu biểu của thời kỳ đầu cách mạng.