Nguyễn An Ninh, Phan Văn Hùm bán dầu cù là dịp tết 1934

Vào những ngày cận Tết cuối năm 1933, đầu năm 1934, trên đường Rue Schroder (nay là đường Phan Chu Trinh), gần bến xe đi miền Đông và sát bên nhà ga Sài Gòn – Mỹ Tho, Nguyễn An Ninh dựng một gian hàng nhỏ ngay trước Cửa Tây chợ Bến Thành. Khu vực này khi ấy tấp nập người qua lại, là nơi lý tưởng để buôn bán dịp Tết. Gian hàng nằm đối diện bến xe, gần góc đường ngày nay mang chính tên ông – Nguyễn An Ninh.

Theo ông Lê Văn Thử, một nhà cách mạng thuộc nhóm La Lutte, trong hồi ký Hội kín Nguyễn An Ninh có nhắc lại: “Tết gần đến, anh Ninh bày cho anh em bán chợ Tết. Anh em hỏi bán gì, anh nói: bán gì cũng được.” Một câu trả lời giản dị nhưng đầy tính thực tiễn, trong bối cảnh người dân còn đang vật lộn với cuộc khủng hoảng kinh tế.

Gian hàng mang tên khá đặc biệt: “Năm nay còn ăn Tết được” – một cái tên vừa dí dỏm, vừa phản ánh đúng hoàn cảnh khốn khó khi ấy. Vốn liếng chỉ vỏn vẹn khoảng 10 đồng, đủ để dựng một cái chái nhỏ bằng tre lá, còn hàng hóa thì chưa có gì. Ban đầu ai cũng nghĩ chỉ dựng lên cho có lệ.

May thay, nhờ sự hỗ trợ của Nguyễn Bá Tường – người gửi đến khoảng 500 chai dầu cù là Thoại Dư Đường – nên gian hàng chính thức đi vào hoạt động. Nguyễn An Ninh đích thân đứng bán, mà khách kéo đến đông đến nỗi không kịp thối tiền. Gian hàng trở nên nổi tiếng, phần vì chất lượng sản phẩm, phần vì uy tín và tình cảm mà người dân dành cho Nguyễn An Ninh – một gương mặt tiêu biểu trong phong trào chống Pháp.

Cùng đồng hành với ông trong hoạt động này là nhà cách mạng Phan Văn Hùm. Sau thời gian đi khắp các tỉnh cùng An Ninh để vừa bán dầu cù là, vừa tuyên truyền cách mạng, Hùm bị bắt và sau đó viết nên tác phẩm nổi tiếng Ngồi tù Khám Lớn.

Tới chiều 25 tháng Chạp, gian hàng mở rộng bán thêm nhiều mặt hàng Tết như bánh in Bổn Lập, trà Nghi Bồi Nhâm, xà bông Con Cọp, xi-rô Hiệp Hòa, guốc Thiện Chiếu... Những ngày 28, 29 Tết, người chen chúc mua hàng vì mến mộ tiếng tăm của hai nhà cách mạng, khiến con đường đông nghịt. Đến sáng 30, gần như mọi thứ đã bán sạch.

Sau khi thanh toán cho các nhà cung cấp, nhóm chia lợi nhuận cho 10 anh em cùng tham gia. Mỗi người nhận được 35 đồng – một khoản không nhỏ trong thời buổi khốn khó. Ngay cả Nguyễn An Ninh cũng chỉ nhận phần như bao người khác. Tổng doanh thu lên đến hơn 5.000 đồng – một con số đáng nể đối với gian hàng bán từng món nhỏ lẻ trong năm kinh tế suy thoái ấy.