Nơi dừng chân đầu tiên của thầy Nguyễn Tất Thành

Chủ tịch Hồ Chí Minh (19 tháng 5 năm 1890 – 2 tháng 9 năm 1969), tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung,là một nhà cách mạng và chính khách người Việt Nam. Ông là người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, từng là Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từ 1945–1969, Thủ tướng Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong những năm 1945–1955, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam từ 1956–1960, Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam từ năm 1951 cho đến khi qua đời.

Năm 1910, trên hành trình vào Nam, Trường Dục Thanh (Dục Thanh Học Hiệu) là nơi ghi dấu sự kiện thời thanh niên của Chủ tịch Hồ Chí Minh với tên gọi Nguyễn Tất Thành, đã dừng chân dạy học từ tháng 9-1910 đến tháng 2-1911. Bằng tâm huyết, tình cảm, Người đã truyền đạt những kiến thức văn hóa và khơi dậy tinh thần yêu nước cho các học trò của mình trước khi Người vào Sài Gòn, ra nước ngoài tìm đường cứu nước.

Tháng 8 năm 1910, Nguyễn Tất Thành (Chủ tịch Hồ Chí Minh) được ông nghè Trương Gia Mô - vốn là bạn đồng liêu cũ của cụ Nguyễn Sinh Sắc - giới thiệu với Hồ Tá Bang đến Phan Thiết dạy học tại ngôi trường này. Tháng 9 năm 1910, Nguyễn Tất Thành trở thành thầy giáo trẻ nhất dạy học tại đây, năm đó ông chỉ mới 20 tuổi. Tại trường, thầy giáo Thành dạy chữ Quốc ngữ, chữ Hán và cả thể dục thể thao...Thầy còn nhận dạy tiếng Pháp khi giáo viên Pháp văn vắng mặt.

Tháng 2 năm 1911, Nguyễn Tất Thành rời trường Dục Thanh vào Sài Gòn với giấy thông hành tên Văn Ba do các ông Trần Lệ Chất và Hồ Tá Bang lo giúp. Người theo ghe bầu (loại thuyền lớn) chở nước mắm của Công ty Liên Thành - chuyến đó đến Vũng Tàu bị sóng to gió lớn, ghe không vào cửa được phải đậu ở Gành Rái. Người đã lên bờ đi qua Bà Rịa lên Long Thành để đến Sài Gòn.

Người đến Sài Gòn và ngụ tại nhà ông Lê Văn Đạt, tại xóm cầu Rạch Bần, đường Dumortier, nay là số nhà 185/1 đường Cô Bắc, phường Cô Giang, quận 1, TPHCM (khi ấy là vựa bán chiếu). Ông Đạt là bà con của cụ Trương Gia Mô, bạn đồng liêu của cụ Nguyễn Sinh Sắc. Người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã ở đây từ ngày 19-21.09.1910 trước khi chuyển vào Chợ Lớn. Ngôi nhà cổ 185/1 đường Cô Bắc ngày nay đã không còn nữa. Ngôi nhà bằng gỗ theo theo thời gian hư hỏng và gia chủ cũng đã bán đất cho người khác xây nhà.

Năm 1911, Nguyễn Tất Thành theo học tại trường Cơ khí châu Á (L'ecole des Mécaniciens Asiatiques), thường gọi là trường Bá Nghệ, là trường dạy nghề thứ hai ở Ðông Dương (trường đầu tiên là Cour d'Apprentissage, sau đổi thành Trung học kỹ thuật Nguyễn Trường Tộ, nay là số 2 Mai Thị Lựu, phường Ðakao, quận 1). Tại ngôi trường này, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành trước khi xuống tàu đi tìm đường cứu nước, đã theo học ba tháng đầu năm 1911.